Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη απέκτησε πρόσφατα ένα σπάνιο και εξαιρετικά καλοδιατηρημένο αντίτυπο του Kehunat Avraham (Venice: Stamperia Bragadina, 1719 [κολοφώνας 1725]), ένα σημαντικό εβραϊκό βιβλίο που αντανακλά τις πολιτισμικές τομές ανάμεσα στον βενετικό Διαφωτισμό και τις εβραϊκές κοινότητες των Ιονίων νήσων.

Συγγραφέας του είναι ο Abraham ben Shabbethai ha-Kohen (1670–1729), γνωστότερος ως Abraham Cohen of Zante (Ζάκυνθος). Γεννημένος στην Κρήτη, έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη ενετική Ζάκυνθο. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα το 1693, και επέστρεψε στη Ζάκυνθο για να ασκήσει το επάγγελμα του ιατρού. Παράλληλα υπήρξε ραββίνος, ποιητής και φιλόσοφος, μέλος της μικρής αλλά ζωντανής εβραϊκής κοινότητας των Ιονίων, η οποία συνδύαζε την ελληνική, ενετική και εβραϊκή παράδοση.

Το πρώτο του έργο, οι Derashot ʿal ha-Torah (Kevod Ḥakhamim – «Η Δόξα των Σοφών»), εκδόθηκε στη Βενετία το 1700 και περιλάμβανε ομιλίες και ερμηνευτικά σχόλια στην Πεντάτευχο. Το πλέον φιλόδοξο και ιδιότυπο εγχείρημά του, ωστόσο, υπήρξε το Kehunat Avraham, που τυπώθηκε στη Βενετία το 1719 και σήμερα αντίτυπο του φυλάσσεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Το έργο αυτό αποτελεί τόσο μια ποιητική αναδιήγηση των Ψαλμών όσο και μια δημιουργική μεταπλάση του μεσαιωνικού ύμνου “Perek Shirah”, όπου όλα τα στοιχεία της Δημιουργίας υμνούν τον Θεό. Η χρήση ποικίλων μέτρων και σύνθετων ποιητικών σχημάτων κατατάσσει τον Cohen στη λογοτεχνική παράδοση του ιταλικού Διαφωτισμού, ενώ η εβραϊκή γλώσσα υπογραμμίζει το πνευματικό βάθος της ιουδαϊκής παρουσίας στα Επτάνησα.

Αυτό που καθιστά το Kehunat Avraham εντυπωσιακό δεν είναι μόνο το περιεχόμενό του αλλά και η παρουσίασή του. Ο Cohen προλόγισε το έργο με μια σειρά εγκωμιαστικών σονέτων και ωδών που συνέθεσαν σύγχρονοί του και φίλοι. Σε καθεμία απάντησε με την ίδια ποιητική φόρμα, μια δεξιοτεχνική χειρονομία που ανέδειξε την ευχέρειά του στην ιταλική στιχουργία και την αυτοπεποίθησή του ως ανθρώπου των γραμμάτων. Το βιβλίο προκάλεσε θαυμασμό στις εβραϊκές κοινότητες της Βενετικής Δημοκρατίας και πέρα από αυτήν. Ανάμεσα σε εκείνους που το τίμησαν με ποιήματα επαίνου συγκαταλέγονται ο Joseph Fiametta, ο Isaac Vita Cantarini και ο Shabbethai Marini, οι οποίοι έγραψαν όλοι σονέτα, το προσφιλές ποιητικό είδος της εποχής. Αυτές οι ανταλλαγές τοποθετούν το έργο του Cohen στο ευρύτερο λογοτεχνικό περιβάλλον του Διαφωτισμού στην Ιταλία, όπου Εβραίοι λόγιοι καλλιεργούσαν τις ίδιες ποιητικές φόρμες με τους χριστιανούς συγχρόνους τους..

                                                                              

Τα χαρακτικά που συνοδεύουν την έκδοση προσδίδουν ιδιαίτερη αξία. Το πορτρέτο του συγγραφέα, φιλοτεχνημένο ειδικά για το έργο, τον παρουσιάζει σε ηλικία 47 ετών με πολυτελή περούκα και φράκο, καθαρά ξυρισμένο, όμοιο με διανοούμενο του βενετικού Διαφωτισμού. Η λεζάντα τον χαρακτηρίζει «Φιλόσοφο, Ιατρό και Ραβίνο», ενώ στο κάτω μέρος αναγράφονται σύντομα λατινικά και εβραϊκά ρητά. Η αλληγορική προμετωπίδα απεικονίζει το Δέντρο της Γνώσης, με τον Δαβίδ και την άρπα του στην κορυφή, πλαισιωμένο από σύμβολα και βιβλικούς ποιητές. Εξαιρετικά σπάνια για εβραϊκό βιβλίο της εποχής είναι το χαρακτικό της πέμπτης ημέρας της Δημιουργίας, η οποία συνοδεύει την ποιητική διασκευή του Perek Shirah.

Το αντίτυπο της Γενναδείου είναι δεμένο σε σύγχρονο καφέ δέρμα. Η ιστορία του σώζεται μέσα από διαδοχικές κτητορικές ενδείξεις: πρώιμη εβραϊκή και πολωνική σημείωση του 1760· σφραγίδα του Ραβίνου της Βαρσοβίας Moshe Lifshitz-Chalfin (†1830)· ex libris του Elkan Nathan Adler, μεταγενέστερα σημειωμένο ως “αποσυρμένο” από το Jewish Theological Seminary· και, πιο πρόσφατα, η συλλογή του Arthur A. Marx, από την οποία αγοράστηκε σε δημοπρασία του οίκου Kestenbaum το 2025. Σε αντίθεση με άλλα σωζόμενα αντίτυπα—συχνά ελλιπή ή χωρίς χαρακτικά—το παρόν διασώζεται ακέραιο, καθιστώντας το πολύτιμο τεκμήριο τόσο της εβραϊκής πνευματικής ιστορίας όσο και της βενετικής τυπογραφίας.

Το Kehunat Avraham αναδεικνύει τα ρευστά όρια μεταξύ εβραϊκών και χριστιανικών λογοτεχνικών μορφών στις αρχές του 18ου αιώνα. Παρουσιάζει έναν ζακυνθινό ιατρό-ποιητή που κινήθηκε με άνεση ανάμεσα στη ραβινική παράδοση, τη βιβλική ποίηση και την αισθητική του Διαφωτισμού. Με την ένταξή του στις συλλογές της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, το έργο φωτίζει εκ νέου τις βαθιές διασυνδέσεις ανάμεσα στη Βενετία, τα Ιόνια και τη Μεσόγειο.

*Πολλές από τις βιβλιογραφικές και ιστορικές πληροφορίες του παρόντος σημειώματος στηρίζονται στην εμπεριστατωμένη περιγραφή που παρείχε ο David Rueger (Editio Altera Rare Books & Manuscripts).